45. NEFS VE AKIL MERTEBELERİ VE İLAHİ DAVET

“İnsanlara akılları düzeyinde hitap ediniz”

İnsanların akıl düzeyleri çok çeşitlidir. Akıl ve nefs mertebeleri birbiriyle çok yakından ilişkilidir. İnsanın hakikatini oluşturan nefsi natıka aklın merkezidir. Bunu belirten hadiste Efendimiz “Akıl kalpte Hakk’la batılı ayıran nurdur” buyurmuştur. Nefsi natıka nuruyla bu hakikati oluşturur. Nefsi natıka tek ve bir hakikat iken nefs mertebelerindeki sıfat ve ahlaklarla vasfı değişir. Nefsi emmare ve levvame mertebelerinde hayvani ruh hakim olduğundan akıl sadece “akl-ı maaş” düzeyindedir. Dünyevi arzu ve isteklerin yerine getirilmesi için gereken akıldır. Bu akıl düzeyinde ahiret bilinci yoktur. Mülhime mertebesinde ahiret bilinci yavaş yavaş oluşmaya başlar. Mutmaine mertebesinde bu bilinç gerçekleşir. Ahiret bilincinin oluştuğu akıl mertebesi “akl-ı maad” tır. Hakk’la batılın ayırt edilmeye başlandığı mertebedir.

Raziye ve marziyye nefis mertebelerinde “Hakk” zuhur eder. Batıl kalkar. Bu akıl mertebesi “Aklı sultan” mertebesidir. İlahi sırların ve hakikatlerin idrak edildiği akıl mertebesidir. Akl-ı Sultanın olduğu yerde beşeri hislerin, beşeri hayallerin ve beşeri vehimlerin yeri yoktur. Batılı oluşturan ise bu hisler, hayaller ve vehimlerdir. Vehmini sultan ederek, akıl mertebesi sultanlık” kazanmıştır. Bu akıl sahipleri nefsine hakim olan ve Hakla batılı ayırarak hem kendine hem çevresine yardımcı olurlar. Safiye nefsi mertebesinde tamamen “Hakk” zuhur eder. Efendimizin “Beni gören Hakk’ı görür” buyurdukları mertebedir. Hakk’ın halifesi ve vekili, peygamberin varisi olan bu kişiler “Akl-ı kül” mertebesinin temsilcisidirler. Hakk’ın tecellisini aynen yansıtırlar. Kur’an-ı Natık olan nefislerinden tamamen “nur” zahir olur. Bu vasıflarıyla alemlere rahmet olurlar. Nefis mertebeleri dolayısıyla akıl mertebeleri farklı farklı olan insanlarla sohbet edilirken, onların vasıflarına göre hitap etmek gerekir. Karşısındaki kişinin nefis ve akıl mertebeside ancak konuşmaları ile anlaşılabilir. İrfan yolu eğiticileri bu vasıflara göre kişileri nefis ve akıl mertebelerine uygun konuşmalarla Hakk’a davet ederler. Hikmeti ehline vermek gerekir. Her nefis kendi mertebesinden ve üst mertebeden hitapla Hakk’a davet edilmiş olur.