H. Ş. 162. Farz İlim, Müslüman Kimliği
162. FARZ İLİM, MÜSLÜMAN KİMLİĞİ
“İlim öğrenmek kadın ve erkek her müslümana farzdır”
İnsanın Allah’n ezeli ilmindeki İlmi hakikatine “ayan-ı sabite” adı verilir. Bu ilmi hakikat Allah’ın İlmi Zat mertebesinde mevcut olmasıdır. Bu ilmi hakikat, nefsi natıka ile taayyün ve tecelli mertebelerinden geçirilerek, insan şehadet aleminde yerini alır. İnsanın ilmi hakikatinde ve nefsi natıkasında bu nedenle Allah’ın Nuru ve Kur’an’ın sırrı gizlidir. Kur’an Allah’ın Zati İlmini temsil eder. Kur’an “Cemi esma ve sıfatı Cami Zat” olarak tanımlanır. Yani tüm ilahi isim ve sıfatları toplayan Zat mertebesidir. İnsan bu sırla “her doğan çocuk İslam fıtratında doğar” hadisine mazhar olmuştur. İnsanın nefsi natıkasına Kur’an’ın sırrı dürülmüş olduğundan, şehadet aleminde bu sırrın açılması ve yaşanması gerekir. “Allah Zatı İlminin aynasıdır ve aynısıdır” buyurulmuştur.
Kişinin şehadet aleminde örtülen ilmi hakikatine ulaşabilmesi için yegane yol ilimdir. İlim yani Kur’an olmadan kendi ilmi hakikatine, nefsine ve Rabbine ulaşması mümkün değildir. Nefs ilmin tecelli mahallidir. İlim Allah’ın subuti sıfatlarındandır. Hayat sıfatı sonrası diğer bütün ilahi isim ve sıfalatı bünyesinde taşır. İlmi elde eden, hem nefsini hemde Rabbını bilmiş olur. İlim nur olup, cehalet ise karanlıktır (zulmet). Allah’ta bizim zulmetten nura ulaşmamız için yaratmıştır. Bu nedenle nefsi natıkamızı Allah’ın nurunu ve Kur’an’ın sırrını taşıyan cevher yapmıştır. Kendi ruhundan (Zati ve subuti sıfatlarını ve isimlerini) nefhederek nefsi süslemiştir. Bunun açığa çıkarılması için ilk temel farz ilim öğrenmektir diğer tüm ibadetleri yapabilmek için dahi ilim gereklidir. İlim amel ile birleştiğinde irfan halini alır ki islamda bunu hedeflemiştir. Her müslümana bu nedenle irfan farzdır. Salih amel irfan, iyi niyet ve ihlasla açığa çıkan temel hedeftir. Bu nedenle “Müslüman elinden dilinden herkesin emin olduğu kişidir” buyurulmuştur.
İlim her şeyin temelidir. Salih amel ile desteklendiğinde irfan olur ve müslüman kimliği kazanılır.
Allah’ın kudreti, semi, basar ve kelam iradesine tabidir. İradesi ise ilmine tabidir. Bu nedenle ilim temeldir. Kendi suretinde yarattığı insanın bu vasıflarınıda ilmine tabi kılmıştır. Nefsinde ilmi bulan diğer sıfatlarıda bulmuş olur. Nefsinde ilim olmayan kişinin akıl ve iradeside yok demektir. İnsanı insan yapan iradesi ve aklıdır. Bunlarda ilme tabidir. Nefsinde ilim olmayan kişi ise hayvani dürtülerle hareket eder. O kişide nefsi natıka değil, hayvani ruh hakimdir. Fiillerini de bu vasıflar yansır. Hayvani ahlak ve kötü ahlak vasıfları ile nefsi emmare düzeyinde kalır. Müslüman vasfını kazanamaz. Bu nedenle Müslüman vasfını kazanmak isteyen kişi ilme sarılmalıdır. İlim, irade ve akıl ile birleşerek Salih amellere yol açıyorsa Müslüman vasfıda kazanılmış olur. O kişiye Nefsini ve Rabbını bilme yolu açılmış olur. Bu yol ömür boyudur. Bu nedenle Hz. Resul şöyle buyurmuştur: “Beşikten mezara kadar ilim öğreniniz” ve “İlim müminin yitik malıdır, nerde bulsa almalıdır”. Ezelde aldığımız ilmi, şehadet aleminde yaşamak ilmin hakkını eda etmek demektir.