H. Ş. 19.Tecelli Mertebeleri
19. TECELLİ MERTEBELERİ
“Allah Teala bir şeye tecelli edince o şey Hakk’a boyun eğer”
Tecelli Hakk’ın zuhur yerinde belirmesidir. Tecelli beş kısımdır. 4 kısmı batıni 1 kısmı zahiridir. Tecelliler daim olup dört tecelli ile değişkenlik arzeder. Tecelli esnasında, tecelli-tecelli eden-tecelli edilen birleşir. Tecelli edilenin hüviyeti, tecelli edenin, tecelli vasfıyla vasıflanmış olur. Zikreden kişinin, zirettiği ve zikrin birleşmesi gibi. Tecelli edilen ve eden tecelli özelliğini kazanır. Tecelliler ise şu 5 şekildedir:
- Tecelli-i Zat
- Tecelli-i Sıfat
- Tecelli-i Esma
- Tecelli-i Efal
- Tümünü içeren Tecelli-i Hüviyet
Alemlerde ve insanda bu tecelliler daimidir. Temelinde Zat vardır. Zira isim ve sıfatlar Zata aittir. Ancak isim ve sıfatlar izafi ve itibaridir. Zatın özellikleridir. Örnek verilecek olursa, Alim ismi Rezzak isminin yerini tutmaz. İrade sıfatının tecellisi, Basar sıfatının yerini tutmaz. Bunlar Zatın itibarlarıdır. Zatın büründüğü isim ve sıfat ile görünmesinden ibarettir. İsim ve sıfatlar değişkenlik arzettiğinden fiillerdeki tecelli de değişir. Müşahede edilen etkiler ve sonuçlarda farklılaşır. Vahdet tecellisi (Nefesi Rahman) tecellinin vasfı ve tecelli eden ve edilendeki özellikler ile farklılaşır. Bu ise kesreti (çokluğu) oluşturur. Her tecelli edilen ise tecelli edenin vasfına bürünmüş olur. Zira tecelli eden Hakk, tecelli edileni kudreti içine alır. Kudret tecellisinde tecelli edilen, tecelli edenin hükmüne boyun eğer. O şekilde görünür. Allah ise alemlerdeki her mevcudda kudretiyle faildir. “Allah” ismi camisi Zatı, sıfatları ve tüm ilahi isimleri bünyesinde taşır. Bu nedenle “Allah” tecellisi bu beş tecelliyi de içinde bulundurur. Her şey “Allah” ile uluhiyetinin kontrolü altındadır. Her şey kendi mertebesinde, hüviyetinin istidadı ve yetenekleri ölçüsünde Allah’a boyun eğer. “Allah” hangi mevcutta, hangi vasıf ve özellikte görünmeyi dilerse o şekilde hüviyete ulaşır. Nefsindeki bu tecelli ile nefsi tecellinin rengine boyanır. İnsanın diğer mevcudlardan farkı “Zat tecellisine” dolayısıyla “hüviyet tecellisine” tam mazhar olabilme kabiliyetine sahip olmasıdır. Bu nedenle “Ben insanın sırrıyım. İnsan Benim sırrımdır” buyurulmuştur. Hz. Peygamber “Allah” ismi camisinin tam tecellisi olduğundan bu beş tecelliyle en kamil vasıfta O’nun hüviyetiyle görünendir. Bunu açıklayan hadiste “Beni gören Hakkı görür” buyurmuştur. Efendimiz asaleten, varisleri vekaleten bu tecellilerin hükmü altında ve içindedir.