12. EŞYANIN HAKİKATİNE ULAŞMA MERTEBELERİ

“Ya Rabbi! Bana eşyanın hakikatini göster”

İnsana eşyanın hakikatinin açılması onun alemlere ve maddeye mana gözlüğüyle bakmasını gerektirir. Eşyanın hakikatine ise şu aşamalarla ulaşılabilir. Burada kısaca ifade edilen hususlar uzun bir eğitimi gerektiren ilmi gerektirir. Yaşama geçirilmesi zaman ister. Birinci aşama eşyanın hakikatinde ve batınında “ilahi isimleri” görebilmektir. Her eşyanın batınında ilahi isimler vardır. İlahi isimler o eşyayı oluşturan temel unsurlardır. Ekmeğe bakıp Rezzak isminin görülmesi, buğdaydaki ilmin görülüp “Alim” isminin fark edilmesi, her eşyanın maddi yüzünde Allah’ın “Zahir”, “Musavvir” gibi isimlerin görülmesi bu idrake örnek verilebilir. Eşyaya sadece madde gözüyle bakmak eksik bir bakıştır. Eşyanın batınındaki bu mertebede isimleri fark etmek eşyanın hakikatine bir adım daha yaklaşmak, mana perdesini aralamak demektir.

İkinci aşamada eşyanın hakikatine “ilahi sıfatlar” gözüyle bakabilmektir. Her eşyaya hayat verenin Hakk olduğunu, her eşyadaki ilmin ve iradenin kaynağının Hakk olduğunu idrakle mümkündür. Her eşyada kudretini ilan edenin Allah olduğunu görebilmektir. Her eşyadan görenin, bilenin, işitenin ve ilahi kanunlarla kelam edenin Hakk olduğunu idrak edebilmek eşyanın hakikatine sıfat mertebesinde yaklaşabilmek demektir.

Üçüncü aşama ise eşyanın hakikatinde ve batınında İlahi Zatı görebilmektir. Her eşyanın Allah’ın Zati İlmi Nefsinde bulunan ayan-ı sabite (ilmi hakikatini) Hakk’ın uluhiyet düzenlemeleridir. Zata aittir. İlahi isimleri ve sıfatları da Zattan ayrı olmadığından, her eşyanın Zati hakikatini idrak etmek eşyayı Zat ile birlikte görebilme sanatıdır. Eşyanın batınında isim, sıfat ve Zatı görebilmektir.